Woord & Beeld (44)

Luik, 6 mei 2005

We moeten er niet flauw over doen: het toeval speelt vaak een grote rol. Een zéér grote rol. Deze foto levert daarvan een mooi voorbeeld. Want wat gebeurt er? Ondergetekende zit met vrienden een koffie te drinken op het terras van een café in een straat in Luik. In de linkerooghoek duikt een gestalte op met plastic zak. Om de een of andere reden trekt hij mijn aandacht, lijkt hij markant, onderscheidt hij zich van de andere passanten. Ondergetekende grijpt naar zijn fototoestel, doet een rudimentaire cadrage wijl de man passeert, drukt af, en zet, nog eens aan zijn koffie nippend, het gesprek voort. Dat heeft alles samen hooguit twee seconden geduurd. De man verdwijnt rechts uit beeld en wordt meteen vergeten. Een van de honderden foto’s die op niets lijken te zullen uitdraaien.

Niet dus. Want wat blijkt? Datgene wat u ziet als u nu zelf zorgvuldig kijkt. De man kijkt in de lens. Hij stapt met zijn armzalige autochtone zelf onder een veelbelovende boodschap vol zon en exotisme door. Die boodschap wordt daarboven – en daarenboven – nog tweemaal herhaald op de wimpers van wat, met een beetje verbeelding, twee ogen zouden kunnen zijn in een gelaat. Dat gelaat, de gevel van het pand waarin het reisbureau huist, staat min of meer centraal in de compositie – ook dat is toeval. De man stapt met vreemd gebogen, ietwat slepend rechterbeen over een compositie van eveneens gebogen lijnen heen. Toeval opnieuw: dat hij niet óp die lijnen stapt, wat het tableau denkelijk niet ten goede zou zijn gekomen. (De vervorming van het been doet mij denken aan de racewagen van Jacques-Henri Lartigue, waarop de vervormde wielen snelheid suggereren – hier is eerder sprake van traagte, loomheid, iets slepends.) Rechts in beeld komt in de vorm van een kinderwagen een nieuwe thematiek aangereden: die van leven en dood, jeugd en ouderdom, de tijd.

Ondertussen zijn die twee seconden uitgedijd tot meer dan drie jaar. Er is vanalles gebeurd, intussen, maar nog steeds staat die man in die Luikse straat daar. Bevroren in zijn beweging, in zijn grimas, in zijn toevallige samenloop van omstandigheden. Hij is uitvergroot, ingelijst, hangt aan mijn muur. En nu toon ik hem aan u en gaat hij misschien in andere breinen en herinneringen leven. Ook dat is fotografie. Het streven om de tijd en de werkelijkheid te vatten en vervolgens uit te smeren, te vermenigvuldigen, oneindig te maken. Een moeilijke onderneming, alle hulp baat. Ook deze die met gulle hand door dame Fortuna wordt aangereikt.

En dan nog dit. Hebt u ook de slogan gezien van het reisbureau? Il reste tant de monde à découvrir. Ook daarover gaat fotografie: in de beslotenheid van het kader schuilt een wereld die altijd veel groter is.